Tập Cận Bình đang chạy đua với thời gian. Ánh sáng của sự phục hồi kinh tế ban đầu của Trung Quốc và ngăn chặn COVID-19 đang mờ dần. Các phương tiện truyền thông quốc tế đã tiếp tục ca ngợi hiệu quả của vắc xin và tỷ lệ tiêm chủng ở những nơi khác, và các nền kinh tế khác đã bắt đầu công bố tỷ lệ tăng trưởng vững chắc.
Tuy nhiên, Chủ tịch Tập vẫn tiếp tục đưa ra câu chuyện về chủ nghĩa ngoại lệ và tính ưu việt của Trung Quốc. “Phương Đông đang trỗi dậy và phương Tây đang suy giảm,” ông đã kèn cựa trong một bài phát biểu vào năm ngoái. Các quan chức và nhà phân tích cấp cao của Trung Quốc đã thông qua và khuếch đại thông điệp của ông Tập, chỉ ra sự sụt giảm tương đối về tỷ trọng của châu Âu và Nhật Bản trong nền kinh tế toàn cầu và làm căng thẳng sự phân cực về chủng tộc và chính trị của Hoa Kỳ. Cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao He Yafei đã khẳng định một cách dứt khoát rằng Hoa Kỳ sẽ “nhận thấy rằng sức mạnh của mình ngày càng giảm so với tham vọng của họ, cả trong nước và quốc tế. . . . Đây là xu hướng lớn của lịch sử. . . . Cán cân quyền lực toàn cầu và trật tự thế giới sẽ tiếp tục nghiêng về phía Trung Quốc, và sự phát triển của Trung Quốc sẽ trở nên không thể ngăn cản ”.
Nhưng đằng sau những lời hùng biện của người chiến thắng như vậy, ẩn chứa một sự thật khôn lường: chính xã hội Trung Quốc đang rạn nứt theo những cách phức tạp và đầy thách thức. Sự phân biệt đối xử dựa trên giới tính và dân tộc đang lan tràn, được củng cố bởi những lời lẽ ngày càng mang tính dân tộc và đầy thù hận trên mạng. Tầng lớp sáng tạo đang đứng đầu với những kẻ quan liêu nhỏ mọn. Và tình trạng bất bình đẳng giữa nông thôn và thành thị vẫn tồn tại.
Những chia rẽ này ngăn cản sự tham gia đầy đủ của các thành phần xã hội quan trọng vào đời sống trí thức và chính trị của Trung Quốc. Và nếu nó không được giải quyết, có khả năng làm suy yếu sức sống kinh tế của đất nước. Khi ông Tập tìm cách thúc đẩy đổi mới trong nước và tiêu dùng nội địa, thành công của ông phụ thuộc vào sự hỗ trợ về trí tuệ và kinh tế của chính các khu vực bầu cử mà các chính sách của ông đang tước quyền. Và khi ông quảng bá “mô hình Trung Quốc” đáng được mô phỏng, những điều này làm chia rẽ sự hấp dẫn của Trung Quốc và làm suy yếu ảnh hưởng của Trung Quốc. Trừ khi ông Tập tiến hành nhanh chóng để hàn gắn những rạn nứt, giấc mơ Trung Quốc của ông về “sự trẻ hóa vĩ đại của đất nước Trung Quốc” sẽ vẫn chỉ như vậy.
ĐỔ LỖI NẠN NHÂN
Trong khi các quan chức Trung Quốc thường đề cập đến sự chia rẽ chủng tộc gây ra cho Hoa Kỳ, họ ít nói về sự phân cực ngày càng tăng mà họ đã nuôi dưỡng ở đất nước của họ, trên các ranh giới dân tộc và địa lý. Họ đã tìm cách tước bỏ các khu tự trị của một số quốc gia — Tân Cương, Tây Tạng, và ở một mức độ thấp hơn là Nội Mông cũng như khu vực hành chính đặc biệt của Hồng Kông - các thực hành tôn giáo và văn hóa của họ và buộc họ phải chịu sự giám sát và trị an ở mức nặng nề trong nỗ lực duy trì ổn định chính trị. Năm 2019, Trung Quốc đã chi 216 tỷ đô la cho an ninh công cộng trong nước, bao gồm an ninh nhà nước, cảnh sát, giám sát trong nước và dân quân dân sự có vũ trang — nhiều hơn ba lần chi tiêu của chính phủ một thập kỷ trước đó.
Ở Tân Cương, có tới một triệu người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ bị giam cầm trong các trại cải tạo và lao động. Tỉnh này là tỉnh lớn thứ 21 của Trung Quốc về dân số nhưng đứng thứ ba về chi tiêu cho an ninh công cộng. Người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương và các nhóm Hồi giáo Thổ Nhĩ Kỳ khác từ lâu đã phải chịu nhiều hình thức phân biệt đối xử, chẳng hạn như bị cấm vào khách sạn hoặc một số công việc bên ngoài khu vực. Chỉ hiếm khi các chuyên gia Trung Quốc lên tiếng. Như một học giả đã lưu ý trong một cuộc phỏng vấn với South China Morning Post, “Đôi khi các chính sách của chúng tôi quá hào phóng, đưa ra nhiều ưu đãi, nhưng hiệu quả lại không tốt. Nhưng rồi đôi khi chúng ta đã quá khắc nghiệt trong việc đàn áp của mình. Vì vậy, chúng tôi đã không nắm bắt tốt các chính sách và việc thực thi còn kém ”.
Nhiệm kỳ của ông Tập cũng không mấy tốt đẹp đối với phụ nữ. Chỉ có một phụ nữ nằm trong cấp lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản Trung Quốc (bao gồm 25 thành viên của Bộ Chính trị và Ban Thường vụ của Đảng), và phụ nữ chỉ chiếm 4,9% trong số 204 thành viên quyền lực nhất của Ủy ban Trung ương. Ngay cả trong số 90 triệu đảng viên ĐCSTQ, phụ nữ chỉ chiếm 27,9%.
Báo cáo Khoảng cách giới tính toàn cầu năm 2021 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, đánh giá sự chênh lệch giới tính trên nhiều tiêu chí kinh tế, chính trị, giáo dục và sức khỏe, xếp Trung Quốc đứng thứ 107 trong số 144 quốc gia — giảm từ vị trí 69 vào năm 2013, năm đầu tiên ông Tập cầm quyền. Sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động cũng giảm mạnh. Theo báo cáo của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, khoảng cách giới tính trong việc tham gia lực lượng lao động của Trung Quốc đã tăng từ 9,4% năm 1990 lên 14,1% năm 2020 và phụ nữ Trung Quốc kiếm được ít tiền hơn các đồng nghiệp nam khoảng 20%. Hơn 80 phần trăm nữ sinh viên tốt nghiệp đại học cho biết gặp phải sự phân biệt đối xử về giới tính trong tìm kiếm việc làm; Các công việc không thường xuyên chỉ dành cho nam giới hoặc yêu cầu người nộp đơn phải là phụ nữ đã kết hôn và có con, vì vậy nhiệm kỳ của họ sẽ không bị gián đoạn khi mang thai.
Diễn ngôn quốc gia xung quanh những vấn đề như vậy ngày càng phân cực. Các bài bình luận về nữ quyền thường gặp phải những công kích mang tính dân tộc chủ nghĩa. Trang tin Bai Ge cáo buộc các nhà nữ quyền “xâm nhập vào đất nước và kích động xung đột giữa người dân và chính phủ. . . và thúc đẩy chương trình nghị sự chống Trung Quốc của họ. ” Vào tháng 4, nền tảng mạng xã hội Douban đã đóng tài khoản của mười nhóm nữ quyền — một số thành viên ủng hộ việc không kết hôn, sinh con hoặc quan hệ với nam giới — vì đưa ra những ý tưởng được cho là cực đoan. Nền tảng nhắn tin lớn nhất của Trung Quốc, Weibo, cũng đã đóng cửa tài khoản của các nhà nữ quyền, cho rằng họ đã xuất bản “thông tin bất hợp pháp và có hại”. Wang Gaofei, CEO của Weibo, đã đích thân nhận lời kêu gọi, tuyên bố rằng các nhà nữ quyền đang “kích động sự thù hận và phân biệt giới tính”.
Các nhà nữ quyền Trung Quốc vẫn không bị khuất phục. Một số người đã đưa Weibo ra tòa — một số người đã giành lại tài khoản của mình — và thẻ bắt đầu bằng # “phụ nữ gắn bó với nhau” đã kiếm được gần 50 triệu lượt xem khi nó được lưu hành trên Weibo. Đầu năm nay, một nhóm các nghệ sĩ nữ đã tạo ra một tác phẩm sắp đặt trong đó họ bao phủ một ngọn đồi với hơn 1.000 tin nhắn lạm dụng trên Internet đã được gửi đến các nhà nữ quyền — một “bảo tàng bạo lực trên internet”. Nhưng sự thất bại của chính phủ trong việc chống lại hành vi đe dọa trực tuyến được hiểu theo nghĩa rộng là sự ủng hộ ngầm cho luận điệu. Thật vậy, như Leta Hong Fincher đã lưu ý, những phụ nữ nói rằng họ không muốn kết hôn hoặc sinh con được coi là hành động đi ngược lại lợi ích của nhà nước Trung Quốc, vốn đang tích cực thúc đẩy sinh sản trước tình trạng tỷ lệ sinh giảm đáng kể.
SỰ PHỤ THUỘC CỦA LỚP SÁNG TẠO
Một hành động phân cực tương tự đã nảy sinh giữa các quan chức và tầng lớp sáng tạo của Trung Quốc. Quyết tâm của ông Tập trong việc đảm bảo rằng tất cả tư tưởng đều phục vụ lợi ích của ĐCSTQ hạn chế khả năng của những người sáng tạo nhất của đất nước, bao gồm các học giả và doanh nhân, theo đuổi các ý tưởng và sản phẩm vượt ra ngoài các quy định hạn hẹp của ĐCSTQ. Ông Tập đã kêu gọi các trường đại học là “thành trì của sự lãnh đạo của Đảng” và Bộ Giáo dục đã nói rõ rằng “hoạt động tư tưởng và chính trị” là những yếu tố quan trọng nhất để đánh giá giảng viên. ĐCSTQ thậm chí còn khuyến khích sinh viên đại học nộp cho giáo sư bài phát biểu thách thức tính chính thống của đảng; nhiều học giả đã bị chỉ trích hoặc sa thải vì xuất bản “bài phát biểu không chính xác” về các vấn đề liên quan đến Hồng Kông, Nhật Bản và COVID-19. Bằng cách hạn chế phạm vi tiếng nói, Bắc Kinh hạn chế khả năng đưa ra các quyết định sáng suốt.
Một số trí thức đã muốn đẩy lùi tình trạng này. Ví dụ, nhà kinh tế học Chen Wenling đã lập luận rằng nếu Trung Quốc muốn trở thành một cường quốc về tư tưởng và trí tuệ toàn cầu, nó cần “sự khoan dung, linh hoạt và tự do hơn cho giới học thuật của Trung Quốc”. Jia Qingguo, một giáo sư Đại học Bắc Kinh (và là thành viên của cơ quan cố vấn cấp cao của ĐCSTQ), đã đề xuất dỡ bỏ một số hạn chế quan liêu đối với sự tham gia của các học giả Trung Quốc với các đối tác nước ngoài của họ. "Việc quản lý hiện tại của các giao dịch ở nước ngoài đã vượt quá một giới hạn hợp lý", Jia lập luận và lưu ý rằng nó "sẽ ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá của các chuyên gia về các vấn đề quốc tế và các đề xuất chính sách." Mạnh dạn nhất, trong hai bức thư gửi cho ông Tập được viết vào thời điểm cao điểm của đại dịch coronavirus vào tháng 3 năm 2020, cựu ủy viên Trung ương ĐCSTQ Zhao Shilin đã chỉ trích hùng hồn cách thức chỉ đưa tin tốt, cảnh báo sự tàn phá của cá nhân “sáng kiến, linh hoạt, tập trung, và trách nhiệm" trong xã hội Trung Quốc bởi vì mọi thứ đều tập trung vào quyền lực ở trên cùng.
Quá trình thanh lọc chính trị tương tự này đang được tiến hành trong lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc. Xi đã bẻ khóa nội dung trò chơi điện tử; chỉ trích các công ty công nghệ kiểm duyệt không đầy đủ tài liệu bất hợp pháp trên nền tảng của họ; và tìm cách đảm bảo rằng các nhà lãnh đạo công nghệ của đất nước không trở thành nguồn ảnh hưởng chính trị độc lập. Một số nhà lãnh đạo ngành công nghệ nổi tiếng nhất của Trung Quốc đã công khai chỉ trích sự can thiệp của chính phủ và vấp phải những phản ứng gay gắt. Vào cuối năm 2020, người sáng lập Alibaba, Jack Ma, chỉ trích bộ máy quan liêu của Trung Quốc vì những nỗ lực quá khích để điều chỉnh các vấn đề phức tạp và cản trở sự đổi mới, đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng theo kế hoạch của công ty fintech của ông, Ant Financial, đã bị rút lại chỉ vài ngày sau đó.
Sau đó, vào tháng 5 năm 2021, Bắc Kinh chống lại trường đại học của Ma, một chương trình đào tạo kinh doanh cạnh tranh dành cho các doanh nhân, loại bỏ ông khỏi vị trí chủ tịch và cam kết thay đổi chương trình giảng dạy. (Theo một báo cáo, ĐCSTQ lo ngại rằng Mã đang tạo ra một mạng lưới độc quyền bằng cách nào đó có thể thách thức ĐCSTQ.) Khi Wang Xing, Giám đốc điều hành của dịch vụ giao đồ ăn Meituan, chia sẻ một bài thơ thời nhà Đường chỉ ra sự ngu ngốc của vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc. vì cố gắng đảm bảo quyền lực của mình bằng cách đốt sách và đàn áp trí thức (bị cáo buộc là chỉ trích ông Tập), cổ phiếu của Meituan đã giảm mạnh. Từng người một, những doanh nhân công nghệ hàng đầu của đất nước — Ma, Zhang Yiming của ByteDance, Pinduoduo’s Huang Zheng, Pony Ma của Tencent — đã rút lui khỏi lãnh đạo các công ty mà họ thành lập hoặc tự loại mình khỏi sự chú ý của giới truyền thông.
HAI TRUNG QUỐC
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã áp dụng một bầu không khí chắc chắn xung quanh sự phát triển kinh tế liên tục của đất nước. Trung Quốc chắc chắn đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế ấn tượng trong 4 thập kỷ qua, trong đó có 16 năm tăng trưởng hai con số. Vào tháng 2, Tập Cận Bình tuyên bố chiến thắng trong việc xóa bỏ nghèo đói tuyệt đối (được định nghĩa là những người sống với mức 28 USD mỗi tháng hoặc ít hơn). Tuy nhiên, trước đó không lâu, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã gây sốc cho người dân Trung Quốc khi tiết lộ rằng đất nước có hơn 600 triệu người - 40% dân số - sống với mức 140 USD mỗi tháng hoặc ít hơn. Dù tuyên bố của ông Tập là gì, Bắc Kinh đã không thể giải quyết tình trạng bất bình đẳng dai dẳng vốn là đặc điểm của bối cảnh kinh tế xã hội của đất nước: Trung Quốc trên thực tế bao gồm hai Trung Quốc.
Một phần trăm cao nhất ở Trung Quốc có tỷ trọng tài sản lớn hơn 50 phần trăm dưới cùng, và một báo cáo của ngân hàng trung ương Trung Quốc năm 2019 cho thấy trong số 30.000 gia đình thành thị được khảo sát, 20 phần trăm nắm giữ 63% tổng tài sản trong khi 20 phần trăm dưới cùng chỉ sở hữu 2,6%. Trên khắp Trung Quốc, 20 phần trăm hàng đầu kiếm được gấp 10,2 lần số tiền mà 20 phần trăm nghèo nhất kiếm được. Do đó, hệ số Gini của Trung Quốc (thước đo bất bình đẳng nằm trong khoảng từ 0 đến 1) đã đạt 0,47, thuộc hàng cao nhất thế giới và vượt xa mức mà các quan chức Trung Quốc tự nhận là sẽ gây mất ổn định.
Phân tích của Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho thấy rằng sự bất bình đẳng đó bắt nguồn từ sự chênh lệch về trình độ học vấn và những giới hạn liên tục về quyền tự do đi lại (cũng như những thay đổi công nghệ đã làm tăng mức lương của nhiều lao động có kỹ năng hơn). Nhà kinh tế học Scott Rozelle của Stanford đã trình bày chi tiết những thất bại của Bắc Kinh trong việc đưa ra các cơ hội giáo dục — cả về khả năng tiếp cận và chất lượng — cần thiết cho nhiều người ở nông thôn Trung Quốc để có thể tham gia hiệu quả vào cuộc cách mạng công nghệ đang nổi lên nhanh chóng của đất nước. Các tác động dài hạn là đáng kể: mức độ bất bình đẳng thu nhập cao có thể hạn chế tăng trưởng và tính bền vững của nền kinh tế, làm suy yếu đầu tư cho y tế và giáo dục, và chậm cải cách kinh tế.
Giá phải trả
Giá phải trả của việc tước quyền kinh tế và chính trị như vậy đối với các lĩnh vực quan trọng của xã hội Trung Quốc có thể là nhỏ, nhưng về lâu dài, chúng sẽ rất lớn. Bằng cách từ chối giải quyết những thách thức mà phụ nữ phải đối mặt và từ chối họ khả năng lựa chọn con đường của riêng mình, Bắc Kinh có nguy cơ dẫn đến một tương lai GDP thấp hơn, tỷ lệ sinh thấp hơn và xung đột xã hội lớn hơn. Bất bình đẳng thu nhập dai dẳng hạn chế khả năng của các quan chức Trung Quốc trong việc thúc đẩy tăng trưởng và tiêu dùng nội địa lành mạnh. Nhu cầu về lòng trung thành về ý thức hệ có nguy cơ dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám kéo dài.
Một cuộc khảo sát đối với người Hồng Kông trong độ tuổi từ 15 đến 30 cho thấy 57,5% muốn di cư nếu có thể; một cuộc khảo sát riêng về người lớn ở Hồng Kông cho thấy 42,3% sẽ di cư. Năm 2019, hơn 50.000 người rời Hong Kong vì lo ngại chính trị. Và khả năng của Bắc Kinh trong việc thu hút các tài năng khoa học hàng đầu và trí tuệ khác, vốn đã hạn chế, sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn khi người nước ngoài chứng kiến các cuộc tấn công nhằm vào các doanh nhân và học giả hàng đầu của Trung Quốc.
Tình hình phân cực trong nước của Bắc Kinh cũng có tác động đến quan hệ của họ với các nước khác. Sự đối xử thoái trào đối với phụ nữ của nó làm suy yếu quyền lực mềm của nó và làm giảm bớt bất kỳ khái niệm nào về “mô hình Trung Quốc” mà nhiều người khác sẽ có xu hướng làm theo. Việc vi phạm nhân quyền ở Tân Cương đã khiến các công ty đa quốc gia phải tìm kiếm các nguồn thay thế trong chuỗi cung ứng, và sự đàn áp chính trị của họ ở Hồng Kông đã khuyến khích các công ty nước ngoài chuyển hoạt động sang các địa điểm châu Á khác như Singapore. Canada, Liên minh Châu Âu, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ đều đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các cá nhân được coi là chịu trách nhiệm trực tiếp về các chính sách đó và chống lại các doanh nghiệp dựa vào lao động cưỡng bức ở Tân Cương; EU cũng đã xác định rằng họ sẽ không xem xét việc thông qua Thỏa thuận Toàn diện về Đầu tư với Bắc Kinh trừ khi các quan chức Trung Quốc dỡ bỏ các biện pháp chống đối. Và mọi hy vọng mà ông Tập có thể có về việc Trung Quốc giành được chiến thắng tại Thế vận hội Mùa đông năm 2022 đã bị tiêu tan bởi sự đồng thuận ngày càng tăng của nhiều quốc gia nhằm tẩy chay ít nhất một phần các trò chơi.
Nếu ông Tập không sửa sai, giấc mơ Trung Quốc của ông có thể sắp trở thành cơn ác mộng của ông.
https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-05-28/chinas-inconvenient-truth
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét