David Hutt
Chúng ta hãy so sánh hai bài báo của Đài Á Châu Tự Do, bài đầu tiên được xuất bản vào ngày 18 tháng Hai và bài thứ hai vào ngày hôm sau. Thông tin đầu tiên cho chúng tôi biết rằng người đứng đầu mới của đảng cộng sản Lào, cựu thủ tướng Thongloun Sisoulith, đã ra lệnh cho một tỉnh trưởng hủy bỏ thỏa thuận mua một đội xe mới cho các viên chức địa phương mới đắc cử. Có vẻ như lý do là các nhà chức trách muốn được coi là thắt lưng buộc bụng và tránh phô trương công khai trong bối cảnh kinh tế suy thoái hiện nay.
Sau khi Thongloun trở thành thủ tướng vào năm 2016, ông đã khởi xướng một chiến dịch chống tham nhũng nho nhỏ đã hết hơi vào khoảng năm 2018, nhưng bây giờ có khả năng trở lại như cũ.
Tuy nhiên, bài báo thứ hai cho chúng ta biết rằng hai ứng cử viên tái cử trong cuộc bỏ phiếu của Quốc hội nước này, diễn ra vào Chủ nhật, đã bị loại khỏi danh sách bầu cử vào tuần trước vì họ chỉ trích tham nhũng chính thức quá mạnh, bao gồm cả những gì xảy ra ở cấp cao nhất của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (LPRP) cầm quyền. Như ở bất kỳ nhà nước cộng sản nào, Quốc hội ở Lào là một cơ quan đóng dấu cao su, có rất ít quyền lực và dự kiến sẽ phụ thuộc vào bộ máy của Đảng. Mặc dù với tư cách là cơ quan được bầu trực tiếp duy nhất của đất nước, cơ quan này được giao trách nhiệm giữ các viên chức trong vòng kiểm soát.
Chúng ta có thể làm gì về điều này? Những người cộng sản đã đưa ra những tuyên bố lớn lao về việc giải quyết nạn tham nhũng trong những năm gần đây. Ở Việt Nam, được cho là chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng nhất trong nhiều thập kỷ, bắt đầu vào năm 2016 khi Nguyễn Phú Trọng được bầu lại vào nhiệm kỳ thứ hai với tư cách là tổng bí thư tại Đại hội toàn quốc năm đó. Ở Trung Quốc cũng vậy, chủ tịch kiêm ông chủ của Đảng Cộng sản Tập Cận Bình cũng khẳng định quan điểm của mình trong việc làm trong sạch bộ máy đảng.
Các số liệu cho thấy một số thành công trong trường hợp của Việt Nam. Phát biểu vào tháng 12 năm 2020, ngay trước khi các đại biểu cộng sản họp Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13, ông Trọng nói rằng các nhà điều tra đã xem xét hơn 11.700 trường hợp. Trong số này, các tòa án đã xét xử và truy tố 88 vụ, liên quan đến 814 người. Nhóm này bao gồm một ủy viên Bộ Chính trị, một số bộ trưởng và cựu bộ trưởng, và một tá viên chức quân đội cao cấp. Ngay từ đầu năm 2019, nhà nghiên cứu Hai Hong Nguyen đã nhận xét: “Chưa bao giờ trong lịch sử Đảng Cộng sản lại có một số lượng lớn các viên chức cao cấp của Chính phủ và Đảng bị kỷ luật và trừng phạt như vậy”.
Tuy nhiên, câu hỏi không phải là tại sao mà là làm thế nào. Ông Trọng, 76 tuổi, đã giành được nhiệm kỳ thứ ba gần như chưa từng có tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) vào tháng trước. Đây là một quyết định có nghĩa là đảng phải vượt qua hai chuẩn mực lâu đời được lập ra để ngăn chặn quyền lực độc tài. Nó giới hạn hai nhiệm kỳ đối với các tổng bí thư của đảng và họ dự kiến sẽ nghỉ hưu sau 65 tuổi. Và giờ đây có nghĩa Trọng là nhân vật quyền lực nhất mà đất nước từng chứng kiến kể từ thời Lê Duẩn, người đã lãnh đạo đảng trong phần lớn Chiến tranh Việt Nam và sau đó là cuộc xung đột với Campuchia và Trung Quốc.
Một quan sát được thực hiện vào tháng 11 năm 2018 của Cù Huy Hà Vũ, một nhà bất đồng chính kiến từng là một quan chức trong Bộ Ngoại giao, giờ đây đáng để xem xét. “Vào lúc này,” ông viết, “uy tín của chính phủ Việt Nam là do sự liêm chính được công nhận rộng rãi của… Nguyễn Phú Trọng. Chúng ta không thể loại trừ khả năng tham nhũng có thể bùng phát trở lại, thậm chí với cường độ mạnh hơn trước, sau khi ông Trọng về hưu ”. Chúng tôi không thể, mặc dù hầu hết các nhà phân tích đều cho rằng ông Trọng sẽ nghỉ hưu vào tháng trước. Nhưng điều mà Vũ đang hướng tới là bản chất thực sự của các chiến dịch chống tham nhũng: sự bất ổn cố hữu của chúng.
Ở Việt Nam, chiến dịch chống tham nhũng đã đi đôi với chiến dịch “đạo đức” nhằm thanh trừng những cán bộ có tư tưởng cải cách, xoá bỏ tư cách đảng viên của họ. Đảng coi tư tưởng hoang đường trở thành điều kiện tiên quyết để thăng chức và tạo ra vô số tài liệu nhấn mạnh rằng một danh sách “cán bộ chiến lược mới” sẽ được hình thành từ những người thể hiện sự tận tâm với các nguyên tắc xã hội chủ nghĩa, lòng trung thành với nhóm lãnh đạo hiện tại và sống có đạo đức.
Thay vì giải quyết gốc rễ hệ thống của sự tha hóa, họ cố gắng hoàn thiện bản chất con người. Tôi đã lập luận (và vẫn làm) rằng điều này tiết lộ chủ nghĩa duy tâm trong những người chống tham nhũng; họ tập trung vào đạo đức hơn là thể chế. Ngay cả khi làm thử người ta cũng không thể thiết kế một hệ thống hoàn hảo hơn hệ thống cộng sản của Lào và Việt Nam nếu người ta muốn tham nhũng phát triển mạnh: các quốc gia độc đảng đóng cửa, nơi không có truyền thông tự do và không có tòa án độc lập, và trong đó chỉ có kiểm tra và cân bằng đến từ sự bảo trợ mà người ta nhận được từ cấp trên.
Chẳng hạn, Trọng đôi khi dường như nhận ra bản chất hệ thống của tham nhũng. Là một phần của đặc điểm nổi bật dành cho một nhà lãnh đạo cộng sản, phương tiện truyền thông nhà nước của Việt Nam coi Trọng là “người chữa cháy vĩ đại”. Vì ông nhận xét rằng tham nhũng giống như một đám cháy rừng; nó sẽ đốt cháy bất kỳ miếng gỗ nào cho dù nó khô hay không. Ít nhất thì bằng nhận xét này, ông ta có vẻ nhận ra rằng tham nhũng cũng có thể thiêu rụi những viên chức ngay thẳng và trung thực nhất. Vì vậy, trên thực tế, nó không liên quan gì đến cá nhân.
Nhưng sau đó hãy lắng nghe những bình luận khác của ông ấy. Phát biểu trong năm 2018, ông Trọng nói: “Phải xây dựng cơ chế để kiểm soát… người được giao quyền và người có thẩm quyền dựa trên nguyên tắc mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền lực phải ràng buộc với trách nhiệm, quyền hạn tương ứng với trách nhiệm, quyền hạn càng cao trách nhiệm càng nặng ”. Trên thực tế, điều này có nghĩa là cách duy nhất để kiềm chế tham nhũng là nếu các viên chức ở các vị trí cao hơn vốn có đạo đức và phẩm chất đạo đức hơn cấp dưới của họ.
“Phần lớn luận điệu của Đảng Cộng sản tập trung vào sự cần thiết của "đạo đức của các quan chức chính phủ". Nhà báo kiêm nhà nghiên cứu Trần Lệ Thủy viết vào năm 2019. "Nhưng tốt hơn là nên chấp nhận điều đó. -quan tâm là một đặc điểm mạnh mẽ và không thể tránh khỏi của con người. Chỉ cần ra lệnh cho các viên chức chính phủ hành xử trung thực theo ý thức công vụ, đảng có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội thiết lập các cơ chế giám sát tham nhũng mạnh mẽ và hợp lý hơn ”.
Nhưng có một lý do rất tốt để không làm điều này. Ngay từ đầu, ông Trọng đã lưu ý rất sớm trong chiến dịch chống tham nhũng của mình, rằng ông không chuẩn bị “đập bình để bắt chuột”. Có nghĩa là các nỗ lực chống tham nhũng sẽ dừng lại ở chỗ nó có thể làm suy yếu chính đảng CSVN. Nhưng khía cạnh thứ hai, thường bị bỏ qua, là các chiến dịch chống tham nhũng cho phép những người đứng đầu hệ thống phân cấp cộng sản ở Việt Nam và Lào - cũng như ở Trung Quốc - tái tập trung quyền lực. Nếu việc thực thi các biện pháp chống tham nhũng có nghĩa là chỉ những người ở các vị trí cấp trên được giao trách nhiệm để những người ở các vị trí cấp dưới chịu trách nhiệm, thì chống tham nhũng trở thành một phương tiện mới để ràng buộc các đảng viên cộng sản khác nhau với nhau: nó khôi phục quyền lực trở lại đỉnh cao của hệ thống cấp bậc.
Điều này đưa chúng ta trở lại hai bài tường thuật của Đài Á Châu Tự Do. Theo một cách nào đó, họ là một ví dụ hoàn hảo về việc chống tham nhũng được sử dụng để tập trung quyền lực. Đảng Cộng Sản Lào cho rằng việc thanh trừng hai nghị sĩ - những viên chức duy nhất thực sự được người dân bầu chọn là phù hợp, dù cuộc bầu cử có thể vô ích - vì họ muốn tham gia vào chiến dịch chống tham nhũng . Điều này là quá đáng đối với các ông chủ của đảng, những người như Thongloun đã trình bày ngày trước đó, tin rằng đó chỉ là mục tiêu của những người đứng đầu đảng để quyết định cách thức hoạt động chống tham nhũng diễn ra.
Và đó là lý do tại sao các chiến dịch chống tham nhũng ở Lào và Việt Nam cuối cùng sẽ luôn luôn thất bại. Bởi vì họ vốn dĩ là người từ trên xuống và tập trung vào việc chữa trị cho những cá nhân có xung lực tự nhiên theo hướng tham nhũng trong một hệ thống có khả năng khai thác không thể khắc phục được. Họ sẽ cạn kiệt sức lực khi những người đề xướng nghỉ hưu hoặc hết nạn nhân trừ khi, như Trọng nói nó, cái bình phải được phá vỡ để bắt tất cả các con chuột. Tệ hơn, bệnh chữa khỏi thường nặng hơn khi còn bệnh. Kể từ năm 2016, ĐCSVN hiện đã phá bỏ hầu hết mọi quy tắc phân tách quyền lực trong nội bộ để cung cấp cho Trọng ngày càng nhiều quyền lực hơn. Trong khi đó, tại Lào, những tiếng nói cải cách trong đảng và Quốc hội đang bị thanh trừng để bảo vệ chiến dịch chống tham nhũng.
David Hutt là tác giả trong chuyên mục Đông Nam Á của The Diplomat từ năm 2016, viết hàng tuần về chính trị Đông Nam Á.
https://thediplomat.com/2021/02/why-communist-anti-corruption-campaigns-never-work/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét