Lý Thái Hùng
Bảy bài viết gồm: 1) Canh bạc của họ Tập (Xi’s Gamble) của Jude Blanchette; 2) Xem xét về nền kinh tế Trung Quốc (China’s Economic Reckoning) của Daniel H. Rosen; 3) Những tên cướp ở Bắc Kinh (The Robber Barons of Beijing) của Yuen Yuen Ang; 4) Trở nên mạnh mẽ (Becoming Strong) của Yan Xuetong; 5) Âm mưu chống lại Trung Quốc (The Plot Against China?) của Wang Jisi; 6) Sự cám dỗ của Đài Loan (The Taiwan Temptation) của Oriana Skylar Mastro; 7) Tuổi thọ của đảng (Life of the Party) của Orville Schelle.
Vì khuôn khổ của bài tiểu luận này, người viết sẽ tập trung tóm lược một số ý chính vào bốn bài viết: 1) Canh bạc của họ Tập (Jude Blanchette); 2) Xem xét về nền kinh tế Trung Quốc (Daniel H. Rosen); 3/Những tên cướp ở Bắc Kinh (Yuen Yuen Ang) và Tuổi thọ của đảng (Orville Schell).
Ba bài viết khác của tác giả Yan Xuetong (Becoming Strong) là cái nhìn chủ quan từ một trí thức Hoa Lục đề cập về những nỗ lực của Trung Quốc trong việc gia tăng sức mạnh để sẵn sàng đối đầu với Hoa Kỳ. Tác giả Wang Jisi (The Plot Against China) cũng là một trí thức của Hoa Lục giải thích lý do vì sao “hầu hết các nhà quan sát Trung Quốc hiện nay tin rằng Hoa Kỳ bị thúc đẩy bởi sự sợ hãi và đố kỵ để kiềm chế Trung Quốc bằng mọi cách có thể.” Tác giả Oriana Skylar Mastro (The Taiwan Temptation) đưa ra lập luận rằng trong bối cảnh mất lòng tin lẫn nhau giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, đã đến lúc phải nghiêm túc xem xét khả năng Bắc Kinh có thể sớm dùng vũ lực thống nhất Đài Loan hay không?
***
Bài 1: Canh Bạc của Họ Tập (Xi’s Gamble), tác giả Jude Blanchette
Chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế Hoa Kỳ (CSIS).
Tác giả bắt đầu bằng hai ý kiến trái ngược nhau của giới nghiên cứu về lý do vì sao Tập Cận Bình, sau khi được đưa lên nắm quyền từ cuối năm 2012, đã có những hành động vội vã như triệt hạ các phe đối lập để củng cố quyền lực chính trị, chế ngự các tập đoàn tài chính và công nghệ cao và nhất là tiến hành chính sách ngoại giao chiến lang, gây chiến với nhiều nước láng giềng và các cường quốc ở xa hơn — đặc biệt là Hoa Kỳ?
Ý kiến thứ nhất cho rằng họ Tập nhìn thấy rõ sự suy thoái của Hoa Kỳ và Phương Tây sau cuộc khủng hoảng tài chánh 2008-2009 nên cố thúc đẩy một loạt các chính sách mạnh mẽ để nhanh chóng thiết lập lại trật tự toàn cầu theo những điều kiện có lợi cho Trung Cộng. Ý kiến thứ hai cho rằng, họ Tập nhìn ra những bệ rạc, lỗi thời của hệ thống chính trị chuyên chế cộng sản nên phải củng cố sức mạnh cá nhân để thống trị Trung Quốc như một hoàng đế. Cả hai ý kiến đều dựa trên những sự thật đang diễn ra trong xã hội Trung Quốc, nhưng chưa giải thích thỏa đáng lý do vì sao họ Tập đã hành động cấp bách như vậy.
Theo Jude Blanchette, các tính toán của Tập Cận Bình không xác định bởi nguyện vọng hay nỗi sợ hãi mà bởi quá trình củng cố quyền lực của ông ta đã diễn ra quá nhanh và suôn sẻ, khiến họ Tập thấy phải tận dụng những tiến bộ của công nghệ cao và bành trướng ảnh hưởng địa chính trị trong khung thời gian từ 10 đến 15 năm tới, để vượt qua những thách đố nội bộ và thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu so với Hoa Kỳ. Tập Cận Bình tin rằng ông ta có thể tạo ra một tương lai mới cho Trung Quốc như các hoàng đế trong quá khứ. Nếu họ Tập thành công, Trung Quốc sẽ tự định vị là một cường quốc của kỷ nguyên đa cực mới nổi, nền kinh tế sẽ thoát khỏi cái gọi là bẫy thu nhập trung bình, và với sự phát triển công nghệ trong hai lãnh vực sản xuất và quân sự, chắc chắn Trung Quốc sẽ sánh ngang ngang hàng với các nước phát triển.
Tuy nhiên, tham vọng và sự thực tế không giống nhau, và họ Tập hiện đặt Trung Quốc vào một quỹ đạo đầy rủi ro, một quỹ đạo đe dọa những thành tựu mà những người tiền nhiệm của ông ta đã đạt được trong thời kỳ hậu Mao.
Thứ nhất, Bắc Kinh dựa trên quan điểm cho rằng Hoa Kỳ sa lầy ở Afghanistan và Iraq, và nhất là qua cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vào năm 2008, để đánh giá rằng sức mạnh và ảnh hưởng của phương Tây đã bước vào giai đoạn suy giảm nhanh chóng. Từ đó, họ Tập kết luận: Một kỷ nguyên đa cực mới đã bắt đầu, một kỷ nguyên mà Trung Quốc có thể định hình nhiều hơn theo ý thích của mình. Nhưng Bắc Kinh đã không tính đến khả năng phục hồi của xã hội dân chủ phương Tây, đặc biệt là sức mạnh tiềm tàng của Hoa Kỳ để chịu khó kiên nhẫn chờ đợi như Đặng Tiểu Bình đã cảnh báo.
Thứ hai, tuy Trung Quốc phát triển nhanh chóng trong vòng ba thập niên qua, nhưng triển vọng kinh tế và nhân khẩu học đang xấu đi. Vào thời điểm họ Tập nhậm chức, dân số Trung Quốc bắt đầu già đi, xã hội bắt đầu đối mặt với sự gia tăng của người nghỉ hưu. Góp phần gây ra những tai họa này là lực lượng lao động đang thu hẹp và mức lương lại gia tăng, khiến các nhà sản xuất toàn cầu phải chuyển hoạt động ra khỏi Trung Quốc và đến những nước có chi phí thấp hơn. Hệ quả là một số lượng lớn lao động không có tay nghề bị thất nghiệp hoặc thiếu việc làm. Lực lượng lao động có trình độ đại học tại Trung Quốc chỉ chiếm 12,5% (trong khi Hoa Kỳ là 24%) cho nên huy động một số lớn lao động vào những công việc có kỹ năng cao là một cuộc chiến mới của họ Tập.
Thứ ba, họ Tập nghĩ rằng nếu đẩy mạnh những tiến bộ trong công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, người máy, kỹ thuật về y học – sinh hóa sẽ giúp Trung Quốc tránh những tác động tiêu cực của lực lượng lao động ngày càng thu hẹp và lão hóa. Đồng thời, với sự phát triển công nghệ cao sẽ giúp cho họ Tập giải quyết hai nhu cầu: Một là các công cụ nhận dạng khuôn mặt và trí tuệ nhân tạo giúp cho các cơ quan an ninh những phương thức kiểm soát người dân và trấn áp những người bất đồng chính kiến. Hai là “kết hợp quân sự-dân sự,” cố gắng khai thác những công nghệ mới để tăng cường khả năng chiến đấu của quân đội. Nhưng để thực hiện, Trung Quốc sẽ phải chi những khoản tiền khổng lồ nhằm nghiên cứu và phát triển (R&D) trong một thời gian dài (dù Trung Quốc đã đi đường tắt bằng cách ăn cắp tài sản trí tuệ của Mỹ và các quốc gia Tây phương khác). Liệu họ Tập có đủ sức để chạy đua với Hoa Kỳ và thế giới trong cuộc chiến mà năm 2014, họ Tập đã nói với Trung Ương Đảng Trung Cộng: Lợi thế của người đi đầu sẽ thuộc về “bất kỳ ai nắm giữ mũi nhọn đổi mới khoa học và công nghệ.”
Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình đã thể hiện sự kiên nhẫn chiến lược trong việc khẳng định lợi ích của Trung Quốc trên toàn cầu vì có ý thức sâu sắc về sức mạnh mong manh tương đối của Trung Quốc và tầm quan trọng của thái độ cẩn trọng và chờ thời. Trong khi đó, Tập Cận Bình không chia sẻ sự bình tĩnh của họ Đặng, hoặc sự tin tưởng của họ Mao vào các giải pháp đường dài. Vì thế, đa số lo ngại rằng họ Tập cố gắng thực hiện một trò chơi cực kỳ mạo hiểm, đó là đánh chiếm Đài Loan bằng vũ lực vào năm 2027, kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân Trung Quốc. Giả dụ họ Tập có thành công trong việc chiếm Đài Loan đi chăng nữa, nhưng về đường dài thì Bắc Kinh sẽ kiệt sức vì những chống đối của người dân tại Đài Loan và sự cô lập của thế giới, đứng đầu là Mỹ và Nhật.
Nhìn qua những gì Tập Cận Bình ứng xử hiện nay, khiến người ta nhớ đến nhà kinh tế học Adam Smith mô tả về “con người của hệ thống”: Đó là nhà lãnh đạo “tự mê với những kế hoạch lý tưởng của riêng mình, và không thể chịu đựng được những gì khác với ý mình.” Nói cách khác, để thực hiện các mục tiêu ngắn hạn của mình, họ Tập đã từ bỏ “bàn tay vô hình của thị trường” và xây dựng một hệ thống kinh tế dựa vào các doanh nghiệp nhà nước để đạt được các mục tiêu đã định trước. Thông qua chủ trương này từ năm 2015 đến nay, họ Tập đã cho chuyển hàng chục nghìn tỷ nhân dân tệ vào các công ty, công nghệ và lĩnh vực mà ông ta coi là quan trọng về mặt chiến lược thông qua trợ cấp trực tiếp, giảm thuế và “quỹ hỗ trợ đặc biệt của chính phủ,” giống như các công ty đầu tư mạo hiểm do nhà nước kiểm soát. Cho đến nay, thành tích của Bắc Kinh trong lĩnh vực này hoàn toàn bị trộn lẫn: Trong nhiều trường hợp, những khoản đầu tư khổng lồ đã tạo ra lợi nhuận ít ỏi. Nhưng như nhà kinh tế học Barry Naughton đã cảnh báo: “Các chính sách công nghiệp của Trung Quốc quá lớn và quá mới, nên chúng tôi chưa có đủ tư cách để đánh giá chúng. Họ có thể thành công, nhưng cũng có thể thành thảm họa.”
Vì thế, họ Tập đang đặt Trung Quốc vào cuộc cạnh tranh với chính mình, trong một cuộc chạy đua để xác định xem liệu nhiều điểm mạnh của nước này có thể vượt xa những căn bệnh hiểm nghèo mà chính ông Tập đã đưa vào hệ thống hay không. Thông thường vào mùa thu năm tới (2022) tại đại hội đảng lần thứ 20, ông Tập sẽ về hưu sau hai nhiệm kỳ như Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào. Tuy nhiên, cho đến nay, không có kỳ vọng rằng ông Tập sẽ làm như vậy, nhất là khi đảng Cộng Sản Trung Quốc đã hủy giới hạn nhiệm kỳ chủ tịch nước và phó chủ tịch nước vào đầu năm 2018, mở đường cho Tập trở thành hoàng đế suốt đời của Trung Quốc. Đây là một động thái cực kỳ mạo hiểm, không chỉ đối với bản thân đảng Cộng Sản Trung Quốc mà còn đối với tương lai của Hoa Lục. Không có người kế vị được chuẩn bị, nếu họ Tập đột ngột qua đời trong thập kỷ tới, Hoa lục có thể rơi vào hỗn loạn.
Ngay cả khi giả định rằng họ Tập vẫn khỏe mạnh tiếp tục cầm quyền, thì nhiệm kỳ càng kéo dài, Trung Quốc sẽ càng giống như thời phong kiến kiểu Mao. Các yếu tố biểu hiện cho hiện tượng này đã quá rõ khi cả nước đang lên đồng về cái gọi là “tư tưởng Tập Cận Bình” vĩ đại. Thật là mỉa mai và bi thảm, nếu họ Tập, một nhà lãnh đạo với sứ mệnh cứu đảng và đất nước, thay vào đó lại ra tay với cả hai. Đường lối hiện tại của Tập Cận Bình có nguy cơ làm mất tác dụng của những tiến bộ lớn mà Trung Quốc đã đạt được trong bốn thập kỷ qua. Cuối cùng, họ Tập có thể đúng khi nói rằng thập kỷ tới sẽ quyết định thành công lâu dài của Trung Quốc. Nhưng điều mà Tập Cận Bình không hiểu là chính bản thân ông ta có thể là trở ngại lớn nhất cho sự thành công này.
https://viettan.org/trung-quoc-co-the-tiep-tuc-da-troi-day-hay-khong/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét